تذکراتی برای تشکیل سبک زندگی اسلامی
- اعتدال
یعنی میانه روی و عدم انحراف به سوی افراط یا تفریط است، بر همین اساس، نظام هستی بر بنیان عدالت و اعتدال نهاده شده و انسان کامل نیز معتدل ترین شخصیت در همه حوزه هاست. یکی از مهمترین مسائل مرتبط با اعتدال در آموزه های اسلامی، توجه به رابطه میان دنیا و آخرت است. اسلام، زندگی دنیایی را مرحله و بخشی از مسیر تکاملی انسان میداند که میتوان از فرصت حضور در آن، برای ادامه راه تکامل، توشه برگرفت (سیدرضی، ۱۳۷۰: حکمت ۱۳۱)؛ از صادق آل محمد (ع) نقل شده است که فرمود: «لیس منا من ترک دنیا لاخرته و لا آخرته لدنیا؛ کسی که دنیای خود را برای آخرت ترک کند و یا آخرت خویش را برای دنیا نادیده بگیرد، از ما نیست.» (حر عاملی، ۱۴۱۴ ق) از دیدگاه اسلام، میانه روی، قلمرو وسیعی دارد و در جزئی ترین موضوعات تا مهمترین مسائل فردی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی به عنوان اصلی خلل ناپذیر مطرح میشود.
۱-۱- اعتدال در عبادت: پیامبر گرامی اسلام در زمینه اعتدال در عبادت میفرماید: «دین اسلام محکم و متین است؛ پس با ملایمت در آن درآیید و عبادت خدا را بر بندگان خدا با کراهت تحمیل نکنید؛ وگرنه، مانند سوارکاری خواهید بود که در اثر تندروی، نه به مقصد رسیده و نه مرکبی باقی گذاشته است.» (حرف عاملی، ۱۴۱۴ ق)
۲-۱- اعتدال در گفتار: سخن و بیان اگرچه از نعمت های بزرگ الهی و مایه امتیاز انسان از موجودات دیگر است (الرحمن: ۴)، اگر از حد اعتدال خارج شود، به جای نعمت، نغمت خواهد بود؛ زیرا به صورت معمول، کسی که بسیار سخن میگوید، میزان خطا و اشتباهش نیز بسیار افزایش خواهد یافت. (سیدرضی، ۱۳۷۰: حکمت ۳۴۹)
۳-۱- اعتدال در خوراک: امام رضا (ع) میفرماید: «بدان که بدن انسان همانند زمین پاکیزه ای است که برای آباد کردن آن، اگر اعتدال رعایت گردد و آب به مقدار لازم به آن داده شود، نه آن اندازه که زمین زیر آب غرق گردد و نه آن اندازه کم که تشنه بماند، چنان زمینی آباد میشود و محصول فراوانی میدهد؛ ولی اگر از رسیدگی درست غفلت شود، آن زمین فاسد و تباه میگردد. بدن انسان نیز چنین است. با توجه و مراقبت در خوردنی ها و نوشیدنی ها، بدن سلامت و صحت مییابد و نعمت و عافیت را به دست میآورد.» (مجلسی، ۱۴۰۳)
۴-۱- اعتدال در اجتماع: آیینها و آداب و رسوم فرهنگی و اجتماعی و گرایش به خرافه، از عواملی است که سهم و نقش آدمی در زندگی خود میکاهد.
- دقت در مصرف
مصرف اگرچه هدف تولید، توزیع و هر فعالیت اقتصادی دیگر است، با تکیه بر فرهنگ هر جامعه، از الگوهای خاصی پیروی میکند و این الگوها میتواند نقش مؤثری در امکان یا عدم امکان دستیابی آن جامعه به توسعه و پیشرفت داشته باشد. به همین دلیل، اسلام سفارشهای فراوانی درباره رعایت ارزشهای اخلاقی، تهذیب نفس و بسنده نکردن به عقلانیت اقتصادی صرف دارد و بر ارزشهایی چون ساده زیستی، مراعاتشان و آبروی افراد، توجه به نیازمندان و پرهیز از فخرفروشی و حسادت تأکید میکند. از دیدگاه اسلام، تأمین رضایت فرد نمیتواند تنها انگیزه مصرف باشد و باید رضایت الهی نیز مورد توجه قرار بگیرد و افزون بر جنبه دنیوی، جنبه اخروی اعمال نیز لحاظ شود. به همین دلیل اسلام روحیه مصرف گرایی مادی را نفی و کسانی را که در زندگی خود هدفی جز لذت ندارند، با لحنی تند نکوهش کرده است. (سوره محمد (ص): ۱۲) نظام اقتصادی اسلام، مسلمانان را تشویق میکند انگیزه مصرف خود را برای آنچه آفریده شده اند، اصلاح کنند و آن را وسیله کمال خود قرار دهند.
۱-۲- نیازهای حقیقی: توجه به نیاز حقیقی اصلی ترین توجه است.
۲-۲- میانه روی: امام علی (ع) میانهروی در هزینه های زندی را، شیوه اهل بیت (ع) و مؤمنان، الهام و خیری از سوی خدا بر بندگان، موجب سلامت و خوشبختی و مقدمه بی نیازی معرفی کرده است. (آمدی، ۱۳۶۶)
۳-۲- وضعیت عمومی جامعه: امام صادق (ع) فرموده است: «حق مسلمانان بر برادر دینی شان است که اگر برادر دینی اش گرسنه باشد، سیر نخورد؛ و
اگر برادرش تشنه است، سیراب نشود؛ و هرگاه برادرش جامه ندارد، جامه
زیادی نپوشد.»
۴-۲- حلال و حرام: قرآن کریم در مقام ستایش پیروان پیامبر گرامی اسلام فرموده است:
الذین یتبعون الرسول… یحل لهم الطیبات و یحرم علیهم الخبائث؛ کسانی که از آن پیامبر پیروی کنند… بر آنان هر طعام پاکیزه و مطبوع را حلال و هر پلید منفور را حرام میگرداند. (اعراف: ۱۵۷)
۵-۲- تجملگرایی: هنگامی که اشراف مکه شرط ایمان و همراهی با پیامبر اسلام را فاصله گرفتن او از ضعفا و فقرا و انتخاب یک زندگی اشرافی دانستند، قرآن کریم این نوع زندگی را از موانع پذیرش حق و بهره مندی از هدایت الهی برشمرد.
- توجه به کار و تولید
سبک زندگی اسلامی در خانه و خانواده نیز از الگوهای بسیار مترقی و فاخری بهره مند است. خانواده که از نگاه جامعه شناسان، نخستین و مهمترین «نهاد» اجتماعی به شمار میرود، پایه های شخصیتی و الگوهای رفتاری انسان را در دیگر حوزه ها و نهادها شکل میدهد. به همین دلیل، اسلام به منظور سالم سازی جوامع بزرگتر انسانی، اهتمام ویژهای به سلامت نهاد خانواده دارد. خانواده، مهمترین جایی است که در ا« باورهای دینی، ارزشهای اخلاقی و هنجارهای اجتماعی از نسلی به نسلی منتقل میشود. از طریق خانواده است که نسل بعدی با دنیای بیرونی آشنا میشود، چگونگی معاشرت و روابط اجتماعی با دیگران را می آموزد و راه و رسم زندگی، اخلاق و آداب و رسوم اجتماعی را فرا میگیرد. پاکسازی محیط خانواده و جامعه از آلودگی ها، تشویق به ازدواج و تشکیل خانواده، تبیین روابط سالم و سازنده میان همسران و دیگر اعضای خانواده و تأکید ویژه بر تربیت فرزند، از جمله برنامه هایی است که اسلام برای حفاظت از کانون مقدس خانواده بدان توجه کرده است.
۱-۳- ازدواج: ازدواج، طبیعت انسان است و زوجیت در تمام موجودات عالم (حیوانات، گیاهان و حتی جمادات) وجود دارد. «سبحان الذی خلق الازواج
کلها مما تنبت الارض و من انفسهم و مما لا یعلمون». (سوره یس، ۳۶) منزه است خدایی که تمام موجودات عالم، از جمله گیاهان و انسانها و آنچه را
نمیدانند به صورت زوج آفرید. پس گام اساسی در ازدواج خواستگاری است، گام اولیه در خواستگاری، قرار خواستگاری از طرف مادر پسر است که باید پس از تحقیقات اولیه صورت گیرد. تحقیقات مختصر قبل از قرار، لازم است تا پس از خواستگاری به علت نبودن ملاکهای اولیه مورد نظر خانواده پسر و دختر، مجبور به گفتن پاسخ منفی نشوند. خواستگاری باید به این شکل انجام شود که ملاقات با مادر دختر و در صورت فقدان مادر، با کسی که جایگزین اوست، گذاشته شود. (مثلاً مادربزرگ)
رسول خدا (ص) فرمود: «انحوا لا کفا» با همتایان خود ازدواج کنید. (کلینی، کافی، ج ۵) همتایی: همتایی اعتقادی، همتایی مذهبی، همتایی خانوادگی، همتایی فرهنگی، همتایی طبقاتی، همتایی تحصیلی، همتایی ظاهری، دختر و پسری که قصد ازدواج با یکدیگر را دارند باید در این موارد در یک طبقه، یا به عبارتی هم شأن هم باشند. معیارهای مهم: دینداری، اخلاق، اصالت خانوادگی، خوشبختی، صداقت، سلامت جسم و روح، درونگرایی و خط فکر. تحقیق در ازدواج یکی از مهمترین راه های شناخت در ازدواج است که هر دو خانواده دختر و پسر باید آن را جدی بگیرند. در اسلام میزان مهریه مشخص نشده است تا هیچ گونه مانعی برای ازدواج ایجاد نشود، تعیین میزان مهریه به توافق و رضایت خانم و آقا بستگی دارد.
آسیب های ازدواج عبارتند از: شتابزدگی در ازدواج، ازدواج فوری پس از جدایی، آرمانگرایی در ازدواج، قسمت و شانس در ازدواج، سوگند برای ازدواج، کمرویی در ازدواج، قول ازدواج، بسته شدن بخت، خرافات در ازدواج، خواب همسر آینده، ترس از مشکلات مالی، سختگیری والدین، نارضایتی والدین، مخالفت بیجای والدین، استخاره بی مورد، نداشتن خواستگار، مانع تراشی دیگران، اعتیاد به مواد مخدر، بیماری های حاد جسمانی و روحی، اختلال جنسی، بزهکاری اجتماعی، شرابخوابی، مصرف سیگار، تجربۀ ازدواج پیشین، طلاق والدین، اعتیاد والدین، آزمایش ژنتیک، ادامه تحصیل، خدمت نظام وظیفه، فوت نزدیکان، خواهر بزرگتر، سرپرستی خانواده و…
۲-۳- خانواده: کانون رشد و آرامش بشری خانواده است و نجات انسان از رنج و عذاب دنیوی و اخروی است.
در قرآن کریم آیات زیادی مبنی بر خانواده و اهمیت آن ذکر شده است. سورۀ روم آیۀ ۲۰، «و من آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا علیها…» و آیۀ ۶ سورۀ تحریم، «یا ایها الذین آمنوا قوا انفسکم و اهلیکم نارا» رسول خدا فرمودند: هر معروفی صدقه به شمار میآید و هر آنچه را که مؤمن برای خود و خانواده و همسرش هزینه کند برایش صدقه نوشته میشود و همچنین فرمودند، بهترین شما کسانی هستند که برای خانوادۀ خود بهترین باشد و من برای خانواده خود بهترین هستم.
نقش کلی خانواده ها در سبک زندگی تک تک اعضای خود بسیار فراگیر است، اکنون که تأثیرپذیری اعضای یک خانواده نیز از محیط خانواده در سبک زندگی به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. نوجوانان پسر در رسیدن به اهداف درون فردی، وقت کمتری را با والدین خود صرف میکنند و بیشتر مشغول سرگرمیهای خود در طول روز هستند، در صورتی که سبک زندگی نمایانگر نقش خانواده در زندگی جوانان و شکل دهی به شخصیت آنهاست. از آنجا که مسئله تربیت انسان از اولین روز خلقت مورد توجه خداوند بوده قطعاً تشکیل خانواده از اهمیت بعدی میباشد پس اگر تربیت در خانواده تربیتی مورد پذیرش اسلام باشد سبک زندگی فرد در آینده نیز سبک زندگی اسلامی خواهد بود.
۳-۳- همسایگی و رعایت حقوق آپارتمان نشینی: پس برای رعایت حقوق یکدیگر باید قوانینی بر پایۀ اسلام برای آنها وجود داشته باشد تا از آن پیروی کنند. خداوند در مورد نیکی به همسایگان چنین فرمان داده است و خدا را بپرستید و چیزی را شریک او نسازید و به پدر و مادر و خویشاوندان و یتیمان و بینوایان و همسایه نزدیک و همسایه دور و همنشین و… نیکی کنید. امیرالمؤمنین میفرماید: خدا را نسبت به همسایگان در نظر داشته باشید، زیرا رسول خدا دربارۀ آن سفارش فرمود و پیوسته دربارۀ آنها توصیه میکرد تا آنجا که گمان کردیم او میخواهد آنان را وارث و سهیم قرار داد. همچنین رسول خدا فرمودند: ای علی همسایه را گرامی بدار، گرچه کافر باشد، «یا علی، اکرم الجار ولوکان کافرا» این آیات و روایات نشان دهنده حقوق و همسایگی است، لذا چه
در فرهنگ آپارتمان نشینی و چه در خانه های افقی که میسازند باید به
حقوق همسایگان احترام بگذاریم و این باعث میشود که بسیاری از مشکلات آپارتمان نشینی خود به خود رفع شود.
محیطهای خانوادگی
۴-۳- والدین: احسان به والدین مهم است طوری که حتی شرک آنان مانع احسان به آنان نیست، گرچه باید از عقاید مشرکانۀ آنها به دور بود ولی از کمترین آسیب رساندن به آنها نهی شده و نهایت فروتنی و مهربانی به آن دو در حال حیات و مرگشان توصیه شده و معادل نماز، جهاد، حج و… شمرده شده است، حتی تشکر از آنان مقارن با شکر الهی قرار گرفته است، آیات قرآنی بهترین گواه اهمیت نیکی به والدین است. (جوادی آملی، ۱۳۹۱) و اخفض لهما جناح الذل من الرحمه و قل رب ارحمها کما ربیانی صغیرا (سورۀ اسراء، آیۀ ۱۳) و
از سر مهربانی بال فروتنی را برای آنان دو بگستر و بگو، پروردگارا بر آنان رحمت آور، چنان که مرا در کودکی پروردند، یا بعضی از روایات در مورد نیکی به پدر
و مادر ذکر شده که در اینجا نیز ذکر میشود، رسول خدا فرمود: هر کس قبر
پدر و مادرش را در هر روز جمعه زیارت کند بخشوده میشود و از نیکوکاران به شمار میآید.
آثار نیکی به والدین شامل: رضایت الهی، نزول رحمت آسمانی، بهرهمندی از برترین غرفه های بهشتی، بهره مندی از سایه عرش الهی.
۵-۳- همسر: ارزش وجود همسر (زن) در خانه به اندازه ای است که از عوامل آرامش برای زندگی مرد به شمار آمده، گفتگوی با وی نیز از کارهای نیک و خوب شمرده میشود و نیز دو رکعت نماز شخص متأهل از عبادت شبانۀ بی همسر برتر است. زن و شوهر نسبت به هم حقوق فراوانی دارند که با رعایت آنها زندگی شان شیرین میشود و در هیچ حالی مرد نباید به همسر خود ستم کند و حقوق و منزلت او را نادیده بگیرد گرچه وی مرتکب اشتباهی شده باشد. از مهمترین موارد نیکی به همسر اظهار محبت به وی و آراستگی ظاهری مرد است که از عوامل تحکیم خانواده به شمار میرود.
۶-۳- فرزندان: در این زمینه آیات و روایات زیادی وجود دارد که میتواند سبک زندگی کردن را برای جوانان در یک جامعه به وجود آورد. پیروی جوانان از این آیات و روایت باعث از بین رفتن مشکلات آنها مانند، اعتیاد به مواد مخدر، فرار از خانه، از بین رفتن مسائل و مشکلات مالی میشود. پیامبر اکرم (ص) میفرمایند: یکی از حقوق فرزنان بر والدین آن است که کتاب خدا را با
او بیاموزند.
همچنین پیامبر میفرمایند: فرزندان خود را به سه ویژگی تربیت کنید. محبت پیامبر، محبت اهل بیت و قرائت قرآن کریم (کنزالعامل).
۷-۳- مقدمه سبک زندگی اسلامی
الف) کار حلال: اسلام به دست آوردن مال حلال را تشویق و دفاع از اموال خود در مقابل متجاوز را تأکید میکند، همچنین آیات زیادی نیز در قرآن کریم بر لزوم به دست آوردن کسب و کار حلال از جمله: «یا ایها الذین آمنوا لا تأکلوا اموالکم بینکم بالباطل الا ان تکون تجاره عن تراض منکم» (نساء، آیۀ ۲۹). ای کسانی که ایمان آوردهاید اموال یکدیگر را به ناحق نخورید مگر آن که تجارتی باشد که هر دو طرف به آن رضایت داشته باشند. از این آیات این طور برداشت میشود که اسلام با تصرف کردن در اموال دیگران مگر به رضایت خودشان مخالف است و از این رو بر ضرورت کسب و کار حلال تأکید میکند. دعای هیچ بنده ای که مال حرامی را در شکمش داشته باشد یا حق کسی به گردنش باشد به درگاه خدا بالا نمیرود. در قرآن کریم راجع کسب درآمد، به ویژه از راه تولید اهتمام بسیاری شده است. آیات زیادی هم وجود دارد که نباید از راه نامشروع به تصرف در اموال دیگران پرداخته شود، این گونه نیست که کلیۀ نیازمندیهای انسان به صورت بالفعل و بدون کار و تلاش در اختیار او قرار گیرد.
ب) تعهد: از اموری که نیروی کار مسلمان در انجام وظایف خود باید داشته باشد، تعهد و وجدان کاری است، تعهد تکمیل کننده دانش کاری است. اسلام ضمن تأکید بسیار بر دانش، در کنار آن به تعهد اخلاقی توجه جدی کرده است تا ترکیب این دو بهترین نتیجه را بدهد، نه علم و نه تعهد به تنهایی نمیتوانند کاری عالی رقم بزنند و فقدان هر یک باعث اتلاف مال، هدف رفتن وقت و اسراف و تبذیر مواد مورد استفاده میشود.
پ) الگوی مصرف: در مورد مصرف مسرفانه (اسراف) روایات زیادی وجود دارد که بر حرام بودن آن تأکید میورزد لذا شیوه مصرف در یک جامعه ای که قرار است سبک زندگی آن اسلامی باشد باید شیوه ای معتدلانه باشد، زیرا اسراف از نعمتهای الهی ناپسند است، اسراف و تبذیر هر دو حرام است و مؤمن باید در مقدار مصرف کالا و نوع مصرف آن توجه جدی داشته باشد. نیروی کار مسلمان در مصرف اموال، چه شخصی و چه عمومی باید توجه کند و این طور، هم فناوری تولید بالا میرود و هم میزان مصرف پایین میآید. (رضایی، ۱۳۸۷)
ت) عفاف در سبک زندگی اسلامی: تاریخ حجاب به آفرینش اولین موجودات روی زمین یعنی آدم و حوا باز میگردد و فراز نشیب های بی شمار تاریخ، قدرت محو آن را نداشته است «یا بنی آدم قد انزلنا علیکم لباسا…» (اعراف، ۲۶) ای فرزندان آدم برای شما لباس فرو فرستادیم که اندام شما را میپوشاند و مایه زینت شماست و لباس تقوی بهتر است، این آیات خداست. باشد که متذکر شده پند گیرید. این آیه بیانگر اهمیت لباس و پوشش و ستر و ساتر از نظر قرآن است. طبق نص صریح قرآن حجاب بر زن واجب است، بالاخص لزوم پوشیدگی زن در برابر مرد بیگانه، یکی از مسائل مهم اسلامی است که باید مورد توجه قرار گیرد همین پوشش از مختصات اسلام نیست که پس از ظهور اسلام از مسلمان به غیرمسلمان سرایت کرده باشد، در میان سایر ملل قبل از اسلام نیز وجود داشت.
۱-ت- حجاب ذهن: پرهیز از فکر و خیالات باطل از توصیه های اسلام است چرا که مقدمه و زمینه ساز سقوط انسان در ورطه گناه و ارتباط نامشروع، ذهنیتساز آن است.
۲-ت- حجاب در نگاه: از دستورات مؤکد اسلام رعایت نگاه و پرهیز از نظر کردن به نامحرم است. چرا که بیشترین تأثیر منفی را بر دل میگذارد. خداوند متعال میفرمایند: «و قل للمؤمنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم ذلک ازکی لهم ان الله خبیر بما یصنعون» به مؤمنان بگو چشم های خود را از نگاه به نامحرم فرو گیرند و دامان خود را حفظ کنند، این کار برای آن پاکیزهتر است، خداوند به آنچه انجام میدهد آگاه است. (نور، ۳۰)
۳-ت- حجاب در گفتار: فقهای اسلامی تأکید دارند که برای زن جایز نیست صدای خود را به گونهای خوشآهنگ، نازک و ملایم جلوه دهد که موجب تحریک نامحرم شود. علاوه بر این، در برخورد با نامحرم از بیان کلمات و الفاظ احساسی و تحریک کننده بپرهیزید و در گفتار جدیت نشان دهد. قرآن در خطاب به همسران پیامبر (ص) فرمود: «فلا تخضعن بالقول فیطمع الذی فی قلبه مرض و قلن قولا معروفا» با صدای نرم، به گونه هوس انگیز سخن نگویید که افراد بیماردل در شما طمع نکنند بلکه به خوبی و شایسته سخن بگویید. (احزاب، ۳۲)
۴-ت- حجاب در ارتباطات: اسلام هرگونه ارتباط و برخورد حسی میان زن و مرد اجنبی را حرام کرده است. لذا مرد نمیتواند با هیچ عضوی از اعضا خود با عضوی از اندام بدن زن نامحرم تماس حاصل نماید. از این رو مصاحفه (دست دادن)، بوسیدن و لمس کردن بدن زن نامحرم حرام است. امام صادق (ع)
میفرماید: «ما من احد الا و یصیب خطا من الزنا، زنا العینین النظر و زنا الفم القبله و زنا الیدین اللمس» هیچ کس نیست مگر اینکه دچار بهره ای از گناه زنا میشود. زنای چشم ها ناه به نامحرم است و زنای دهان بوسیدن نامشروع و زنای دستها تماس دستها با بدن نامحرم است.
۵-ت- حجاب در رفتار: زن مسلمان علاوه بر پوشش ظاهری باید در نوع حرکات، برخوردها و حتی راه رفتن نیز زمینه سوءاستفاده اجنبی و هوسباز را از بین ببرد. برخوردهای توأم با متانت، شرم و حیا، تواضع و وقار، کم گویی و پرهیز از گشاده رویی مفرط، برخوردهای جلف، معاشرت دوستانه و اختلاط با مرد بیگانه بر یک زن مسلمان لازم است. در سوره نور آمده است «ولا یضربن بارجلهن لیعلم ما یخفین من زینتهن» نباید زنان هنگام راه رفتن پای خود را بر زمین بکوبند تا زینت پنهانشان دانسته شود. (نور، ۳۰)
۶-ت- حجاب در زینت: زن مسلمان باید علاوه بر پوشش اعضا و اندام خود، هر نوع زیور و زینت را از معرض دید نامحرمان پنهان سازد و از هر گونه آرایش و خودنمایی در برابر افراد بیگانه و اجنبی بپرهیزد تا زمینه جلب توجه و تحریک آنان فراهم نشود. در قرآن کریم آمده است:
«قل للمؤمنان یغضضن من ابصارهن و یحفظن فروجهن و لایبدین زینتهن الا ما ظهر منها» ای رسول ما زنان مؤمنه را بگو تا چشمها و فروج و اندامشان را محفوظ دارند و زینت و آرامش خود را جز آنچه قهراً ظاهر میشود، در برابر بیگانه آشکار نسازند. (نور، ۱۳)
۷-ت- حجاب در پوشش: حکم وجوب حجاب زن در برابر نامحرم یکی از احکام مسلم اسلام است که دربارۀ آن تردیدی نیست در قرآن کریم، روایات و احکام فقهی به این مسئله و کیفیت آن اشاره شده است. لذا علاوه بر تعابیر ذکر شده در مقوله حجاب، زن مسلمان مهمتر از همه باید حدود شرعی را در پوشش ظاهری خود رعایت کند و بدن را از معرض دید دیگران پنهان سازد. به طور کلی تمامی مبحث مطرح شده در باب حجاب و پوشش اسلامی زنان به دو محور اساسی باز میگردد: نخست رعایت حد پوشش به معنای حفظ عورت و دیگری پرهیز از خودآرایی نامشروع است.
کتاب, اسلام و خانواده, لویمی, مسعود
