مراحل خواستگاری

مراحل خواستگاری

در حال حاضر دختر و پسر در جلسۀ خواستگاری به اتاقی می­روند و با هم دربارۀ شرایط و معیارهای زندگی صحبت می­کنند. این، رسم خیلی خوبی است؛ ولی رسمِ خوبِ ضایع شده؛ چرا که دو طرف بدون رعایت نکات لازم، چند دقیقه ­ای با هم به گفتگو می­ نشینند و بی آن که این گفتگو به شناخت دو طرف از یکدیگر بینجامد، تمام می­شود.

در گفتگوی خواستگاری باید به نکات ذیل توجه کرد تا موجب شناخت نسبی دو طرف نسبت به هم شود.

 

الف) سؤالات واضح

پرسش­ های خواستگاری نباید به گونه ­ای باشد که پاسخش با یک بله یا خیر تمام شود. تا مرد سخن نگفته باشد، عیب و هنرش نهفته باشد. «المَرءُ مَخبوءٌ تَحتَ لِسانِهِ».[۱] انسان و شخصیت او، در زیر زبانش پنهان است. در گفتگوهایی که تنها به بله و نخیرها بسنده می­شود و دو طرف حرف دیگری نمی­زنند،
نمی­توان به زوایای مخفی شخصیت و هم­چنین معیارهای واقعی آنها پی برد.

فرض کنید پسری بر این عقیده است که حرف آخر را در زندگی، خودش باید بزند. این عقیده را دو گونه می­توان عنوان کرد. اول آن که می­گوید: «من اعتقاد دارم مدیر خانه مرد است و حرف آخر را باید او بزند. آیا شما با این اعتقاد موافقید؟» دختر هم یا می­گوید بله یا خیر؛ اما شیوۀ دوم را در قالب گفتگوی ذیل می­آورم:

پسر: به نظر شما مدیریت خانه به عهده کیست؟

دختر: باید براساس تفاهم و مشورت پیش برود.

پسر: اگر با گفتگوی منطقی به نتیجه­ ای نرسیده ­ایم، آن وقت چه؟

دختر: خب، بیشتر حرف می­زنیم و با کسی که قبولش داریم، مشاوره می­کنیم.

پسر: اگر این هم جواب نداد. بالاخره در مواردی از زندگی پیش می­آید که از نظر شما، حرف خودتان صحیح است و از نظر من، حرف خودم.

– …

این نوع گفتگو، با گفتگوی دیگر بسیار متفاوت است. اگر چند سؤال این چنینی در گفتگو باشد، طرف مقابل مجبور است چیزی را که به آن اعتقاد دارد رو کند؛ چرا که نمی­داند موضع شما چیست؟ البته برای این نوع سؤال کردن باید وقت گذاشت؛ یعنی باید قبل از خواستگاری سؤال­ های این چنینی را براساس  معیارها تنظیم کرد.

عیبی ندارد دختر یا پسر، ادبیات سؤالات را به گونه ­ای تنظیم کنند که از ظاهر سؤال، خلاف آن­چه بدان اعتقاد دارند برآید. این­گونه سؤال کردن، فریب دادن طرف مقابل نیست؛ محک زدن صداقت او است. اگر طرف مقابل صادق باشد؛ بدون این که برایش مهم باشد اعتقاد من در این زمینه چیست، همان حرفی را می­زند که در دلش هست و به آن معتقد است.

هشدار: یکی از خطرات گفتگوهای خیالی در جایی است که پسر یا دختری، طرف مقابل خودش را پسندیده باشد. در این صورت، در گفتگوی خواستگاری تلاش می­کند به گونه ­ای پاسخ دهد که نظر طرف مقابل خود را جلب کند. سؤال­ کننده هم به گونه­ ای سؤال می­کند که به دو دلیل، پاسخ دادن به آن، خیلی ساده است. اول آن که سؤال­ کننده با این شیوۀ پرسش، موضع خود را به راحتی در اختیار طرف مقابل گذاشته؛ پس او هم می­تواند به سادگی، جوابی دهد که تأییدکنندۀ همان موضع باشد. دوم این که پاسخ، با یک کلمۀ بله یا نخیر تمام می­شود و نیازی به حرف زدن نیست. (تقلب در امتحان)

 

ب) زمان گفتگو

از طولانی شدن جلسات گفتگو نترسید. یک ساعت، دو ساعت یا یک جلسه و دو جلسه. هر حرفی که دارید با منطق و درایت، همان ابتدا بزنید. واقعاً جای تعجب دارد برخی از جوانان در جلسۀ خواستگاری ده دقیقه با هم صحبت می­ کنند و می­گویند همدیگر را پسندیدیم. عجب! کاش برای همه چیز، این­گونه راحت تصمیم می­گرفتید!

بعضی از دخترها از این که به پدر و مادرشان بگویند من باید یک جلسۀ دیگر با این پسر حرف بزنم خجالت می­کشند. خجالت ندارد. می ­خواهید یک زندگی را شروع کنید. شوخی که نیست. باید به اندازه­ای حرف بزنید که بتوانید روحیه­ ها و معیارهای یکدیگر را برای زندگی بفهمید.[۲]

ج) جلسات احساسات ممنوع[۳]

جلسۀ گفتگوی خواستگاری، برای فهم روحیات و شرایط دو طرف می­باشد، نه جلسه ­ای برای تبادل احساسات. نه خودتان از عبارات احساسی و عاطفی استفاده کنید و نه روی جمله­ های احساسی طرف مقابلتان حساب باز کنید. کاملاً جدّی و منطقی صحبت کنید. گاهی پسر می­گوید: «واقعاً من از این که افتخار خواستگاری شما نصیبم شده، خیلی خوش حالم. اگرچه می­دانم لیاقت همسری شما را ندارم؛ اما باور کنید دیشب خواب دیدیم که خانمی با چادری سفید و قامتی رشید به نزدم آمد و گفت…»[۴]. برای از افراد هم برای این که نظر طرف مقابل خود را جلب کنند، جملاتی شبیه به این می­گویند که: «شما در تصمیم ­گیری آزادید و می­توانید هر جوابی به من بدهید؛ اما همین قدر بدانید که من انتخاب خودم را کرده­ام و اگر شما هم جواب منفی بدهید، کسی جز شما را برای زندگی انتخاب نخواهم کرد». این حرف­ها مناسب جلسۀ خواستگاری نیست. تبادل احساسات برای وقتی است که انتخاب انجام شده و دو نفر به هم محرم شدند. اگر جلسۀ خواستگاری، جایی برای تبادل احساسات شود، همان مشکلی پیش می­آید که در خواستگاری­ های غیررسمی ایجاد می­شد؛ یعنی دو طرف به جای این که با خط­ کش عقل و منطق یکدیگر را محک بزنند، با احساسات سطحی یکدیگر را انتخاب می­کنند.

د) پرسش­های واقعی

بهتر است سؤالات به صورت پراکنده پرسیده شود تا از حالت کلیشه ­ای بیرون بیاید. در ضمن این سؤالات فقط نمونه ­ای از سؤالات است. شما می­توانید سؤالات دیگری را به این مجموعه اضافه کنید. شاید بتوان گفت وظیفۀ اصلی این بخش، خط­ دهی به شما در جهت تنظیم سؤالات مفید برای جلسۀ خواستگاری است.

ممکن است برخی از این پرسش­ها برای شما مهم نباشد و برخی دیگر از اهمیت ویژه­ای برخوردار باشد. شاید هم برخی از پرسش­ها از نگاه شما اهمیت زیادی داشته باشد که در این جا نیامده است قبل از جلسۀ خواستگاری با جهتی که این پرسش­ها به شما می­دهد، سؤالاتی را که با توجه به معیارهای شما مهم است، نوشته و در جلسۀ خواستگاری مطرح کنید.

 

نمونه ­ای از پرسش و پاسخ خواستگاری رسمی

قسمت اول: آینده

1. به نظر شما مهم­ترین عامل موفقیت در زندگی زوجین چیست؟
2. چه صفاتی را برای همسر آیندۀ خود لازم می­بیند؟
3. چه توقعات مهمی از همسر آیندۀ خود دارید؟
4. بزرگترین آرزوی زندگیتان چیست؟
5. آیا شما قصد تحصیل یا اشتغال دارید؟
6. آیا شما در مورد مراسم عقد و ازدواج روش­های خاصی در فامیل یا اقوام خود دارید؟
7. نظر شما و خانواده شما در مورد مهریه چیست؟
8. اگر همسر شما در شهر دیگر عازم شد نظر شما چیست؟

 

قسمت دوم: خانوادۀ طرف مقابل

1. خانوادۀ شما چه ایده­ ها و دغدغه­ هایی دارند؟ (مثلاً در مورد جامعه، مشکلات، حکومت و…)
2. سطح فرهنگی و طرز تفکر خانوادۀ خود را چگونه ارزیابی می­کنید؟
3. خانوادۀ شما تا چه اندازه به ا مور مذهبی پایبند هستند؟
4. خانوادۀ شما انسان­های شادی هستند یا گرفته؟ برای شادی کردن چه راهی را انتخاب می­کنند؟
5. شما برای درد دل کردن، چه کسی را از اعضای خانواده انتخاب می­ کنید؟
6. میزان دلبستگی شما به پدر و مادرتان، چه اندازه است؟
7. نگاه خانواده به شما چگونه است؟
8. عکس­العمل پدر و مادرتان در مقابل شکست­های شما در زندگی چیست؟
9. آیا با اعضای خانواده دعوا هم می­کنید؟ بیشتر با چه کسی و بر سر چه مسائلی؟
10. رابطه پدر و مادر شما با هم چگونه است؟
11. در خانواده یا فامیل چه کسی را الگوی خودتان می­دانید؟ چرا؟
12. در خانواده یا فامیل شما مدارا کردن چقدر مهم است؟
13. تا به حال در چه تصمیماتی با خانواده دچرا اختلاف شده اید؟
14. در خانواده شما حرف آخر را چه کسی بیان می­کند؟

قسمت سوم: اقتصاد خانواده

1. نظر شما دربارۀ کار کردن همسرتان در خارج از خانه چیست؟
2. آیا اشتغال زن در خارج منزل مناسب است؟
3. تصوّر شما از صرفه­ جویی و قناعت چیست؟
4. شما مایلید همسرتان چه نکاتی را در خرید لوازم زندگی رعایت کند؟
5. یک زندگی ساده را برای من ترسیم کنید؟ خانۀ ساده، سفرۀ ساده، اتومبیل ساده، مهمانی ساده و…
6. شما سالی چند دست لباس می­خرید؟
7. در چه مواقعی احساس می­کنید باید پوشاک یا ظرف جدید بخرید؟

 

قسمت چهارم: مسائل شخصی

1. سن، محلّ تحصیل، رشتۀ تحصیلی؟
2. آیا بیماری خاصّی داشته یا دارید؟
3. …؟ هر سؤالی که در مسائل شخصی برایتان مهم است.

 

قسمت پنجم: مسائل فرهنگی و سیاسی

1. آیا قصد ادامه تحصیلی دارید یا نه؟ چرا؟
2. در طول سال، چند کتاب غیردرسی می­خوانید؟ چند تا کتاب را نام ببرید.
3. چند نفر از نویسندگان و شخصیت ­های محبوب و مورد احترامتان را نام ببرید؟
4. شما تا چه اندازه معتقد به حزب و جناح در عرصۀ سیاسی هستید؟
5. فکر می­کنید مشکلات اصلی جامعۀ فعلی ما چیست؟
6. به کدام یک از فیلم ها و سریال­هایی که تاکنون دیده­اید، علاقه ­مندید؟ چرا؟
7. آیا در میان بازیگران سینما، شخصیت محبوبی برای شما هست؟ چه کسی؟ چرا؟
8. شما تا چه اندازه به «مُد» اهمّیت می­دهید؟ حال درونی خود را وقتی که مجبور باشید تا یک سال با یک تیپ در فامیل حاضر شوید توصیف کنید.

 

قسمت ششم: مسائل روحی و عاطفی

1. از چه نوع افرادی احساس ناراحتی و خوش حالی می­کنید؟
2. حضور شما در اجتماع چگونه است؟
3. آیا خودتان را انسان خونسردی می­دانید؟
4. در موقع عصبانیت چه می­کنید؟
5. منطقی بودن در زندگی یعنی چه؟
6. در چه مسائلی سختگیر و بسیار حسّاس هستید؟
7. در مقابل انتقادات چه عکس­ العملی از خود نشان می­دهید؟
8. چگونه از دیگران انتقاد می­کنید؟
9. خود را انسان شادی می­دانید یا افسرده؟
10. اصولاً در تصمیم ­گیری انسان مقتدری هستید یا مردّد؟ سخت تصمیم می­گیرید یا راحت؟

قسمت هفتم: دین و مذهب

1. تا چه ا ندازه خدا را در زندگی خود دخالت می­دهید؟
2. تلاش شما برای آشنایی با دینتان چه قدر بوده و اصلاً میزان آشنایی خودتان را از مسائل دینی چگونه ارزیابی می­کنید؟
3. تمایلات مذهبی همسرتان تا چه اندازه برای شما اهمیت دارد؟
4. عفّت، حیا و غیرت را تعریف کنید؟
5. به نظر شما حجاب چیست و اندازه آن را بیان کنید؟
6. اگر یکی از رفقایتان به منزل ما بیاید، شما دوست دارید همسرتان با او چگونه برخورد کند؟
7. شما میان نامحرمی که جزو فامیل است با دیگر نامحرمان تا چه اندازه تفاوت قائلید؟
8. شرکت در مجالس مذهبی را تا چه اندازه جزو زندگی می­دانید؟
9. اگر همسرتان به جهت احترام به دیگران در مجلسی نشست و نمازش قضا شد، چه حالی به شما دست می­دهد؟
10. حساسیت شما در رعایت حدود دینی چگونه است؟

 

5. بررسی و تفکر

گفتگوی خواستگاری تمام آنچه را که ما از شناخت طرف مقابل می­ خواهیم به ما نمی­دهد. در مواردی ممکن است ما با هر شگردی که در گفتگو به کار می­بریم، نتوانیم به آن­چه در درون او می­گذرد، پی ببریم؛ اما اگر تحقیق به صورت اصولی انجام بگیرد، می­ تواند کمک شایانی به شناخت طرف مقابل کند.

در تحقیق، باید چند نکتۀ مهم را در نظر گرفت.

 

۱) روش سؤال کردن

شیوۀ پرسش برخی، ساده ­انگارانه است؛ مثلاً کسی به صورت ناشناس به محلّۀ خواستگار رفته و از دو سه همسایه می­ پرسد: آیا اینها خانوادۀ خوبی هستند؟ آیا پسرشان جوان خوبی است؟ آنها می­  گویند بله یا نخیر؛ اما مگر خوب بودن، از نظر همه یکی است؟ آن کسی که از نظر شما خوب است، شاید از نظر یک نفر دیگر، بد باشد.

باید سؤال­های تحقیق را هم مثل پرسش­های خواستگاری، توضیحی پرسید؛ مجالسشان را چگونه برگزار می­کنند؟ دخترهایشان چگونه در خیابان ظاهر می­شوند؟ و…

 

۲) بررسی در مکان اصلی

برخی برای تحقیق به یکی دو همسایه سر می­زنند و هر چه آنها گفتند را ملاک تصمیم ­گیری قرار می­دهند. در حالی که تحقیق را باید به گونه ­ای انجام داد که اطمینان حاصل شود افرادی که ما از آنها تحقیق کرده ­ایم، قصد و غرضی نداشته ­اند. ممکن است یکی از همین همسایه­ ها، با خانوادۀ طرف مقابل اختلافی داشته و بین آنها کدورتی به وجود آمده باشد.

 

کتاب  اسلام و خانواده , لویمی, مسعود,صص ۱۷ـ ۲۶